367-
héér örh, zóó ingrijpende zaken als leensveferving én
krijgsdienst regelt. In 1230 vergunt Henric heer van
Voorne aan zijn verwant Floris van der Woert dat
zijn leengoed ook op dochters mag versterven143) en
in. 1248 krijgt heer Hugo van Naeldwijck hetzelfde
voorrecht144). Dezelfde heer geeft (1237) Ter Does vrijÂ
dom van krijgsdienst, behalve in een verdedigingsÂ
oorlog (nisi pro defensione ter re) 145) en zijn zoon
Aelbrecht bepaalt 1264, wanneer hij de zoons van heer
Dirk van de Maelstede met huns vaders goed beleent,
dat zij hem op bepaalde voorwaarden moeten dienen.l46)
Wat de inwoners der heerschappij van Voorne aan
aangaat, zij dienden in den oorlog niet rechtstreeks
onder den graaf, maar onder de heeren van Voorne 147),
hetgeen wel een zeer bijzonder verschijnsel is, aangezien
althans de welgeboren onderdanen onmiddellijk 's graven
banier plachten te volgen148). Maar rechten van nog
meer ingrijpenden aard zullen wij in handen van de
heeren vinden: dienstlieden (ministeriales), tot nu toe
alleen toegekend aan de graven en aan de abten van
Egmond 149), blijken ook onder de onderzaten der heeren
van Voorne te worden gevonden. Een bijzonder geval
wordt misschien behandeld in de oorkonde uit het jaar
1275, waarbij heer Aelbrecht verklaart af te zien van
het recht van keurmede150), bij het overlijden van die
zijner onderzaten, welke cijnsplichtig zijn aan de abdij
van St. Bavo te Gent151), doch de vrtjlatingsoorkonde
van 1332 15 2), die helaas geen nadere details inhoudt,
heft allen twijfel aan de algemeenheid van het verÂ
schijnsel op.
Vervolgens blijkt de heer van Voorne in zijn gebied
dejaarlijkschebelasting (schot), dieden graaf toekwam153),
te zijnen bate te heffen en dus ook op dit gebied wederÂ
om geheel als souverein op te treden. Hij geeft niet
alleen renten uit het jaarschot, dat verschillende plaatsen
moesten opbrengen154), maar hij verleent vrijdom van
die belasting155) en stelt zelf, b.v. voor Brielle, het
jaarlijksch op te brengen bedrag vast.156) Ook op het
handelsverkeer houdt hij souverein toezicht, hij verÂ
leent vreemdelingen tolvrijheid binnen zijn gebied 15 7),
'«) de Fremery, Suppl. n». 65, de tekst Oork. Holl. I. n». 324 is
minder zuiver.
Oork. Holl. I. n°. 456, vgl. voor den heer van Heenvliet, ald.
n». 588.
i*5) A.w. n». 362.
146) A.w. II. n°. 111. â?? Hij regelt ook zelfstandig het heergewaad
(een sperwer en een paar hertslederen handschoenen)
>*7) Voorbeelden: 1213, Oork. Holl. I. n°. 241, 1315, v. d. Bergh,
Gedenkstukken I, n°. 68.
us) Gosses, Welgeborenen en Huislieden, hoofdstuk III, en ook,
als conclusie, bl. 110.
'*') Gosses, a.w. bl. 41, geeft wel toe dat anderen dienstlieden
hebben bezeten, doch gaat op dit zoo merkwaardige feit niet nader in.
l6°) D.i. het recht van den heer om bij overlijden het beste klee
dingstuk of het beste stuk vee uit de nalatenschap te kiezen.
I51) de Fremery, Suppl. n'. 178, v. Lokeren, Histoire de S. Bavon,
II. bl. 40.
i') Register Voorne A.B. fol. 32 v°. (A. R. A. Den Haag.)
l5S) Hierover laatstelijk uitgebreid: Gosses a.w. hoofdst. II. â??
Scbot en heervaart zijn â??de fundamenteele rechten der landsheerlijkÂ
heid', ald. bl. 17.
«*) O.a. uit die van Westvoorne (1333 en 1338, Reg. Hann. bl. 215
en 253) en uit die van Oostvoorne en Zwartewaal (1332, v. Mieris
II, bl. 529).
»�) 1287, de Frem. n'. 248, 1300, Reg. Hann. bl. 2.
i66) 1306, Reg. Hann. bl. 17, vgl. v. Mieris II, bl. 529.
int te zijnen profijte de tolrechten158), verpacht
veeren159), geeft verlof om bakens (vierberghen) op
te stellen 160) en ontvangt de vervallen van de zeedrift,
dit zoo bij uitstek landsheerlijke recht.161)
Waaraan is nu de oorsprong toe te schrijven van dit
uitgebreide gezag? ' Men zou geneigd kunnen zijn het
af te leiden uit het burggraafschap van Zeeland, waarÂ
mede de heeren van Voorne bekleed waren en waarvan
wij, jammer genoeg, zoo bitter weinig weten, doch hier
is de oplossing der vraag niet te vinden, want het zal
bij nader onderzoek blijken dat ook andere heeren een
soortgelijke positie als de Voorne's bezeten hebben. Dit
nader onderzoek, doel mijner opstellen, zal dan ook
dienen afgewacht te worden, vooraleer wij mogelijkerÂ
wijze een bevredigend antwoord op dit alles zullen
kunnen geven.
isr) 1266 voor Hamburg en alle EIbevaarders (Oork. Holl. II. n'.
141), 1280 voor Brielle (ald. n°. 412), 1321 voor Kampen (Reg. Hann.
bl. 100, vgl. bl. 105).
HOOFDSTUK IV.
Zegels- en wapenbeschrijving.
Heer Hugo van Voorne (II. 1.)
Dit is de eerste heer uit het geslacht wiens zegel
tot ons is gekomen. Het bestaat in drie exemplaren,
allen uit het jaar 1203.
a. Groot Seminarie Brugge, inventaris n°. 504. Dit
is het best bewaarde exemplaar en wordt hier gereproÂ
duceerd, zegelplaat n°. 1.
b. Als voren n°. 525, Oork. Holl. II. n°. 242.'
c. Als voren n°. 919, Bijdr. Hist. Gen. Utr. 47, bl.
175, waar ik ten onrechte in de beschrijving van het
zegel den visch voor ' een hond aanzag. Dit zegel is
geheel afgesleten.
Rond zegel, 60 mm. middellijn. Naar her. links geÂ
wend paard, waarop een ridder met helm, schild en
zwaard. Op het schild een gaande leeuw, onder het
paard een visch. Rs: -f- SIGIL ... NI . HVGON ... DE .
VOKNE.
Heer Dirc van Voorne (II. 2.)
De drie exemplaren Van het ruiterzegel, welke van
dezen heer over zijn, vergunnen ons niet er een juiste
beschrijving van te geven, daar van allen slechts een
fragment over is, slechts het tegenzegel is ongeschonden
over en wordt hier op de zegelplaat als n°. 2 gevonden.
a. 1220. â?? Brugge n» 556, Oork. Holl. I. n°. 269.
Tegenzegel op onze plaat n°. 2.
b. 1226. â?? Brugge n°. 597, Oork. Holl. I. n°. 299.
c. 1226.â??Brugge n°. II44, de Fremery n°. 58.
Tegenzegel: rond zegel, 40 mm., vertoonend een
wapenschild met gaanden leeuw. Rs: + CAS .. . LANI
ZÃ?LANDTE.
Heer Henric van Voorne (III. 1.)
Deze heeft twee verschillende zegelstempels gebruikt.
A. Een ridderzegel met tegenzegel uit het jaar 1237
(Brugge n»». 323b en 698, Oork. Holl. I. n°. 362),
zwaar beschadigd. Er is slechts een klimmende leeuw
als wapenfiguur te herkennen en van het randschrift â??
INI HENRICI 1>E VOKNE.
Het tegenzegel heeft op een wapenschild een klim
menden leeuw, en tot randschrift: + CASTELLANI DE z...
,6S) Bier- en visehtol te Brielle, vischtol te Goeree (v. Mieris II.
bl. 529).
'i») Reg. Hann. bl. 52, v. Mieris II, bl. 529.
1M) 1280, Oork. Holl. II. n». 408.
ie') 1339 krijgt een kanunnik van Brielle bevel deze te bewaren
(Reg. Hann. bl. 261).