9
10
De Nederlandsche Oost-Indische Compagnie..
i
Arent Hermansz van Alkmaar, als schippers en commiesen.
De 16e eeuw naderde haar einde, toen in Nederland
een man opstond wiens naam aan de vergetelheid dient
te worden ontrukt. Het was Cornelis Houtman, van
Alkmaar, die in 1593 door de Portugeezen gevangen
genomen, na zijne terugkomst in het vaderland, den
eersten stoot gaf tot de schoone toekomst die Nederland
in den daarop volgenden eeuw zou zien geboren Avorden
door de oprichting van een handels-lichaam, welks weerÂ
gade noch te voren noch ook later werd gezien.
Doch ook aanzienlijk was het aantal mannen die aan
het einde van die eeuw door hunne roemrijke daden er
toe hebben bijgedragen om Nederland te verheffen tot
eene der grootste koloniale mogendheden der wereld.
Deze vloot uit 560 man schepelingen bestaande vertrok
uit Texel 1 Mei 1598 en kwam 19.Juli 1599, na eene
reis van 14 maanden en 18 dagen weder aldaar terug
met 400 lasten peper, 100 lasten nagelen, foelie, kaneel enz ,
Van Nek kwam 27 Juli met het schip â??Hollandia'
vóór Amsterdam, waar hij, onder trompetgeschal en
het gelui' der klokken werd verwelkomd en waar hem,
namens het gemeentebestuur, den eerewijn werd aangeÂ
boden, terwijl Cornelis Heemskerk 'en Henrik Buyk met
kostbare geschenken, namens den Koning van Bantam,
naar den Prins van Oranje werden afgevaardigd. De
overige schepen kwamen 15 April 1600 voor Dover en
korten tijd daarna te. Texel binnen en de schepen â??AmÂ
sterdam' en â??Utrecht' mede in het begin van dat jaar
behouden ter reede van Texel terug.
Mannen als Willem Barentsz van Teschelling, Jacob
van Heemskerk en Jan Cornelisz Rijp, beroemd geworden
door hunne beide reizen naar het hooge Noorden en
hunne overwintering op Nova-Zembla in 1596, Jan
Huygen van Linschoten, die hen op die tochten verÂ
gezelde, mogen bij het nageslacht niet worden vergeten
en vooral niet Jacob van Heemskerk, â?? die zich later
als eene der grootste zeehelden deed kennen en den
25 Maart 1607 voor Gibraltar het leven liet, â?? zij
moeten, zelfs na verloop van drie eeuwen, nog gehuldigd
worden als de fiere gestalten aan wie Nederland, in
lateren tijd, zijn opkomst heeft te danken.
De Zeeuwsche reeder Balthasar de Moucheron had in
1598 ook twee schepen â??de Leeuw' en â??de Leeuwin' naar
Indië en wel raar Atjeh gezonden met den Opper
Commies Cornelis Houtman, die, zoowel door eigen
onvoorzichtigheid als door verraad der Portugeezen, aldaar
werd vermoord.
Ook Adriaan Henricksz ten Haaff rustte met eenige
anderen drie schepen naar Indie uit. Rotterdamsche
kooplieden zonden Jacob Mahu en Simon de Cordes,
Gerard van Beuningen, Jurriaan Boekhold en Sebald de
Weerd met 5 schepen derwaarts. Zij vertrokken uit
Goedereede 17 Juni 1598. Mahu stierf 24 September
. 1598 en Boekhold in de straat Magelaan omstreeks 6 April
1599. Laatstgemelde werd door Balthasar de Cordes
vervangen.
Door de berichten van Cornelis Houtman daartoe aanÂ
gemoedigd, waren vooral te Amsterdam aanzienlijke koopÂ
lieden als Benric Hudde, Beinier Paauw, Pieter HasseÂ
laar, Jan Jansz. Carel de oude, Jan Poppen, Henric
Buyk, Dirk van Os, Sibert Pietersz. Sem en Arend van
Grootenhuyse besloten eene maatschappij op te richten
die zich de Maatschappij van Verre noemde. Zij zond
Deze vloot stevende naar de straat van Magelaan,
kwam aldaar 6 April 1599 aan en was den 3 September
d. a. v. in de Zuidzee, waar zij Olivier van Noort ontmoette.
in 1595 eene vloot van vier schepen naar Indië, n.1. de
schepen â??Mauritius', â??Hollandia', â??Amsterdam' en de
pinas â??'tDuyfken', onder bevel van de schippers Jan
Jansz. Molenaar, Jan Dignumsz, Jan Jacobsz Schellinger
en Simon Lambertsz Mou en de commiesen Cornelis
Houtman, .Gerard van Beuningen en Beinier van Hel
of Verhel.
Van de 135 mannen die op de vloot waren uitgevaren
kwamen slechts 36 op 13 Juli 1600 in Goedereede terug.
Het schip â??de Liefde' met schipper Jacob Quakernaak en
den Commies Melchior Santvoort kwam ook in Chili en
daarna in Japan. Doch deze reizen brachten weinig
voordeel aan.
Van een gelukkiger uitslag was de tocht van Olivier
van Noort die in 1598 met de schepen â??Mauritius',
â??Prederik Hendrik', â??de Hoop' en de â??Eendracht' eene
reis om de wereld maakte. Hij zeilde 13 September 1598
uit Goedereed e en kwam'26 Augustus 1601, na vele weder
[ waardigheden te hebben ondervonden, te Rotterdam terug.
Schipper Jan Dignumsz overleed 30 September 1595
en werd vervangen door Pieter Dirksz. Keizer, die
11 September 1596 stierf. Ook Jan Molenaar overleed,
terwijl Ver-Hel en Schellinger door de Javanen werden
vermoord. Na vele wederwaardigheden kwam deze vloot
den 14 Mei 1597, na eene afwezigheid van 2 jaren,
4 maanden en 12 dagen te Texel terug, met slechts
weinig specerijen. Ofschoon deze eerste reis niet zeer
gelukkig kon geacht worden te zijn geweest, besloten de
heeren Gerard Bikker, Vincent van Bronkhorst, Simon
Jansz. Fortuin, Govert Dirksz. Cornelis van Campen,
Jacob Thomasz, Ettert of lilbert Simonsz Jonkheim en
Jan Hermansz met de vorengenoemde kooplieden, nogÂ
maals voor gezamenlijke rekening in 1598 eene nieuwe
vloot van 8 schepen naar Indië te zenden, onder opperÂ
bevel van Jacob Cornelisz. van Nek, en wel de schepen
â??Mauritius11, â??Amsterdam', â??Holland', â??Zeeland',
â??Gelderland', â??Utrecht', â??Vriesland'' en â??Overijssel',
onder bevel van Govert Jansz. en Cornelis Heemskerk,
De namen dezer kloeke reizigers verdienen wel bewaard
te blijven. De schepen waren uitgerust door de heeren
Pieter van Bevere, Generaal der munt van Holland,
Huyg Gerritsz van der Buys, Jan Bennink, kooplieden
te Amsterdam en eenige anderen.
Op het eerste schip â??Mauritius' was van Noort als
Zeevoogd en Oppergebieder, op het tweede â??Prederik
Hendrik' Jacob Claasz Ulpendam, als onder-Zeevoogd,
op het derde â??de Eendracht' Pieter de Lint en op het
vierde Jacob Jansz Huydekooper als bevelhebber.
Intusschen had zich nog eene andere Maatschappij
onder den naam van â??de Nieuwe Brabantsche Maatschappij
gevestigd Van 1599â??1601 werden nog meerdere vloten
uitgerust, onder bevel van Steven van der Hagen, Cornelis
Janszn. Schouten, Paulus van Gaarden, Pieter Both, Jacob
van Nek, Siemon Jansz. Hoen, Joris van Spilbergen en
anderen.
Wijbrancl van Warwijck, Cornelis Jansz. Fortuin, Simon
Lambertsz. Mau, Uytenijn Claas Jansz. Melknap, Jan
Bruin, Hans Hendriksz. Bouwer, Jan Martsz, Jan
Cornelissz, Wouter Wittekens, Simon Jansz. Hoen en