De Nederlandsche Leeuw, jaargang 16 (1898)

9 10 De Nederlandsche Oost-Indische Compagnie.. i Arent Hermansz van Alkmaar, als schippers en commiesen. De 16e eeuw naderde haar einde, toen in Nederland een man opstond wiens naam aan de vergetelheid dient te worden ontrukt. Het was Cornelis Houtman, van Alkmaar, die in 1593 door de Portugeezen gevangen genomen, na zijne terugkomst in het vaderland, den eersten stoot gaf tot de schoone toekomst die Nederland in den daarop volgenden eeuw zou zien geboren Avorden door de oprichting van een handels-lichaam, welks weer­ gade noch te voren noch ook later werd gezien. Doch ook aanzienlijk was het aantal mannen die aan het einde van die eeuw door hunne roemrijke daden er toe hebben bijgedragen om Nederland te verheffen tot eene der grootste koloniale mogendheden der wereld. Deze vloot uit 560 man schepelingen bestaande vertrok uit Texel 1 Mei 1598 en kwam 19.Juli 1599, na eene reis van 14 maanden en 18 dagen weder aldaar terug met 400 lasten peper, 100 lasten nagelen, foelie, kaneel enz , Van Nek kwam 27 Juli met het schip â??Hollandia' vóór Amsterdam, waar hij, onder trompetgeschal en het gelui' der klokken werd verwelkomd en waar hem, namens het gemeentebestuur, den eerewijn werd aange­ boden, terwijl Cornelis Heemskerk 'en Henrik Buyk met kostbare geschenken, namens den Koning van Bantam, naar den Prins van Oranje werden afgevaardigd. De overige schepen kwamen 15 April 1600 voor Dover en korten tijd daarna te. Texel binnen en de schepen â??Am­ sterdam' en â??Utrecht' mede in het begin van dat jaar behouden ter reede van Texel terug. Mannen als Willem Barentsz van Teschelling, Jacob van Heemskerk en Jan Cornelisz Rijp, beroemd geworden door hunne beide reizen naar het hooge Noorden en hunne overwintering op Nova-Zembla in 1596, Jan Huygen van Linschoten, die hen op die tochten ver­ gezelde, mogen bij het nageslacht niet worden vergeten en vooral niet Jacob van Heemskerk, â?? die zich later als eene der grootste zeehelden deed kennen en den 25 Maart 1607 voor Gibraltar het leven liet, â?? zij moeten, zelfs na verloop van drie eeuwen, nog gehuldigd worden als de fiere gestalten aan wie Nederland, in lateren tijd, zijn opkomst heeft te danken. De Zeeuwsche reeder Balthasar de Moucheron had in 1598 ook twee schepen â??de Leeuw' en â??de Leeuwin' naar Indië en wel raar Atjeh gezonden met den Opper Commies Cornelis Houtman, die, zoowel door eigen onvoorzichtigheid als door verraad der Portugeezen, aldaar werd vermoord. Ook Adriaan Henricksz ten Haaff rustte met eenige anderen drie schepen naar Indie uit. Rotterdamsche kooplieden zonden Jacob Mahu en Simon de Cordes, Gerard van Beuningen, Jurriaan Boekhold en Sebald de Weerd met 5 schepen derwaarts. Zij vertrokken uit Goedereede 17 Juni 1598. Mahu stierf 24 September . 1598 en Boekhold in de straat Magelaan omstreeks 6 April 1599. Laatstgemelde werd door Balthasar de Cordes vervangen. Door de berichten van Cornelis Houtman daartoe aan­ gemoedigd, waren vooral te Amsterdam aanzienlijke koop­ lieden als Benric Hudde, Beinier Paauw, Pieter Hasse­ laar, Jan Jansz. Carel de oude, Jan Poppen, Henric Buyk, Dirk van Os, Sibert Pietersz. Sem en Arend van Grootenhuyse besloten eene maatschappij op te richten die zich de Maatschappij van Verre noemde. Zij zond Deze vloot stevende naar de straat van Magelaan, kwam aldaar 6 April 1599 aan en was den 3 September d. a. v. in de Zuidzee, waar zij Olivier van Noort ontmoette. in 1595 eene vloot van vier schepen naar Indië, n.1. de schepen â??Mauritius', â??Hollandia', â??Amsterdam' en de pinas â??'tDuyfken', onder bevel van de schippers Jan Jansz. Molenaar, Jan Dignumsz, Jan Jacobsz Schellinger en Simon Lambertsz Mou en de commiesen Cornelis Houtman, .Gerard van Beuningen en Beinier van Hel of Verhel. Van de 135 mannen die op de vloot waren uitgevaren kwamen slechts 36 op 13 Juli 1600 in Goedereede terug. Het schip â??de Liefde' met schipper Jacob Quakernaak en den Commies Melchior Santvoort kwam ook in Chili en daarna in Japan. Doch deze reizen brachten weinig voordeel aan. Van een gelukkiger uitslag was de tocht van Olivier van Noort die in 1598 met de schepen â??Mauritius', â??Prederik Hendrik', â??de Hoop' en de â??Eendracht' eene reis om de wereld maakte. Hij zeilde 13 September 1598 uit Goedereed e en kwam'26 Augustus 1601, na vele weder [ waardigheden te hebben ondervonden, te Rotterdam terug. Schipper Jan Dignumsz overleed 30 September 1595 en werd vervangen door Pieter Dirksz. Keizer, die 11 September 1596 stierf. Ook Jan Molenaar overleed, terwijl Ver-Hel en Schellinger door de Javanen werden vermoord. Na vele wederwaardigheden kwam deze vloot den 14 Mei 1597, na eene afwezigheid van 2 jaren, 4 maanden en 12 dagen te Texel terug, met slechts weinig specerijen. Ofschoon deze eerste reis niet zeer gelukkig kon geacht worden te zijn geweest, besloten de heeren Gerard Bikker, Vincent van Bronkhorst, Simon Jansz. Fortuin, Govert Dirksz. Cornelis van Campen, Jacob Thomasz, Ettert of lilbert Simonsz Jonkheim en Jan Hermansz met de vorengenoemde kooplieden, nog­ maals voor gezamenlijke rekening in 1598 eene nieuwe vloot van 8 schepen naar Indië te zenden, onder opper­ bevel van Jacob Cornelisz. van Nek, en wel de schepen â??Mauritius11, â??Amsterdam', â??Holland', â??Zeeland', â??Gelderland', â??Utrecht', â??Vriesland'' en â??Overijssel', onder bevel van Govert Jansz. en Cornelis Heemskerk, De namen dezer kloeke reizigers verdienen wel bewaard te blijven. De schepen waren uitgerust door de heeren Pieter van Bevere, Generaal der munt van Holland, Huyg Gerritsz van der Buys, Jan Bennink, kooplieden te Amsterdam en eenige anderen. Op het eerste schip â??Mauritius' was van Noort als Zeevoogd en Oppergebieder, op het tweede â??Prederik Hendrik' Jacob Claasz Ulpendam, als onder-Zeevoogd, op het derde â??de Eendracht' Pieter de Lint en op het vierde Jacob Jansz Huydekooper als bevelhebber. Intusschen had zich nog eene andere Maatschappij onder den naam van â??de Nieuwe Brabantsche Maatschappij gevestigd Van 1599â??1601 werden nog meerdere vloten uitgerust, onder bevel van Steven van der Hagen, Cornelis Janszn. Schouten, Paulus van Gaarden, Pieter Both, Jacob van Nek, Siemon Jansz. Hoen, Joris van Spilbergen en anderen. Wijbrancl van Warwijck, Cornelis Jansz. Fortuin, Simon Lambertsz. Mau, Uytenijn Claas Jansz. Melknap, Jan Bruin, Hans Hendriksz. Bouwer, Jan Martsz, Jan Cornelissz, Wouter Wittekens, Simon Jansz. Hoen en