13 14
daar ook de aandacht op, maar hij verklaart tevens, dat
het onderzoek bemoeilijkt wordt door het groot aantal
plaatsen Woude, Wolde. Woolde, Woolderen, en daarom
is blijkbaar eertijds van verder onderzoek afgezien.
Het is begrijpelijk, dat waar de eerste van het geslacht,
die te Nijmegen komt, afkomstig heet van Woude, de naam
van Woelderen, die de latere leden als familie-naam aanÂ
namen, een verbastering en samentrekking is van: van der
Woelde. Het zoeken naar Lambert''s afkomst moest derhalve
hierin bestaan, dat men in alle oude registers van plaatsen,
die Woelde of Woude heeten, een onderzoek instelde of
daarin de naam van Lambert Israëls voorkwam. Was dit
onderzoek dus reeds tot een zekere kring van plaatsen beÂ
perkt, de omstandigheid, dat men moest zoeken naar den
zeer weinig voorkomenden voornaam Israël, moest bovenÂ
dien de zaak aanzienlijk lichter maken. Immers, vond men
in één der verschillende plaatsen Woelde of Woude inderÂ
daad een Lambert Israëls, dan kon men, gelet op het zeldÂ
zaam voorkomen van dien naam Israëls en op het vastÂ
staande feit, dat Lambert te Nijmegen beslist uit een Woude
afkomstig was, gerust concludeeren, dat dit de gezochte
persoon was. Ten slotte had men nog eenig houvast aan
de wetenschap, dat in 1650 en in 1657, bij het doopen te
Nijmegen van kinderen van, Lambert Israëls, als doopÂ
getuigen o. a. optreden een Steven Israëls en een Jan
Israëls, welke men â?? wederom gelet op het weinig
voorkomen van den naam Israël â?? veilig als broeders
van Lambert mocht beschouwen.
Uitgaande van deze beschouwingen besloot ik eens een
poging te wagen de plaats van herkomst te ontdekken
en stond ik voor de keuze, met welk Woelde of Woude
ik zou beginnen
Nu vindt men ink. 415,yan jg.,l>91Gvan dit Maandblad'
een 'Herman van der' Woelde (o'ok één der zoons van
Lambert Israëls heette Herman) in 1603 te Deventer
vermeld en in 1613 mede te Deventer een Johan van
der Woelde, terwijl men in k. 176 van jg. 1911 vermeld
ziet een Lambert Jans van der Wolde, van Zwolle, die
in 1594 te( Deventer huwde.
Ik besloot dus â?? gelet op die gelijke voornamen
Herman, Jan en Lambert te Deventer en Zwolle in dien
tijd voorkomende â?? mijn onderzoek aan te vangen in
de acten betreffende het tusschen Deventer en Zwolle
gelegen dorp lerwolde, aan de linker-IJsseloever.
Het kerkdorp Terwolde behoorde eertijds tot het
Scholtambt van Voorst, evenals het thans nog tot de
gemeente Voorst behoort. Het had dus geen eigen geÂ
richt, het voor een gericht passeeren van acten voor
en het spreken van recht over bewoners van het dorp
Terwolde geschiedde dus eertijds voor den Scholt van
het ambt Voorst, die in het dorp Voorst resideerde.
Wil men dus iets over Terwolde nazien, dan dient men
de boeken van Voorst te raadplegen (trouw- en doopÂ
boeken uitgezonderd, daar Terwolde een eigen kerk had,
doch die boeken beginnen voor het onderwerpelijke
onderzoek te laat).
Het best krijgt men een overzicht 'over de namen der
bewoners van zeker kerspel, als men opslaat de tijns
boeken â?? indien nog aanwezig â?? van zulk een streek
en zoo besloot ik dus in het Tijnsboek van Voorst de
') Over de inrichting dier Tijnsboeken van de verschillende ambten
op de Veluwe, zie mijn opstel: De beweerde afkomst van het geslacht
Beeldsnijder, in den vongen jaargang van dit Maandblad.
eigenaars van de tijnsen onder het kerspel Terwolde
na te gaan.1) Toen ik daarin die eigenaars van ongeveer,
1580â??1680 had leeren kennen, kwam ik tot de wetenÂ
schap, dat onder hén te Terwolde in dien tijd geen Lambert
Israëls, ook geen Israël, voorkwam, maar wel viel mijn
aandacht op twee dingen. Ten eerste dat het grootste
deel der bewoners van Terwolde de voornamen Steven
en Lambert droegen, dat die namen daar dus inheemsch
waren en voorts dat Terwolde vroeger Woude genoemd
werd. B.v. op f° 85is sprake van: deterradictaOulandtsita
in prochia Woude, op f° 74 lezen wij van: de bonis in
der Woolde en op f0 41 van: de bonis ter Wolde.
Hieruit zien wij dus, dat Woude, in der Woolde, ter
Wolde alle oude benamingen zijn voor het tegenwoordige
Terwolde en dat Lambert Israëls â?? kwam hij inderdaad
uit dit Terwolde â?? terecht bij zijn burger worden kon
opgeven afkomstig te zijn van Woude.
Hoewel ik dan in het tijnsboek niets gevonden had,
besloot ik lettende op het veelvuldig voorkomen van de
namen Steven en Lambert te Terwolde, de zaak toch
niét op- te geven en in de Gerichtssignaten der Veluwe
verder te zoeken.
Ter toelichting waarom deze bron genomen werd, diene
dat de Scholtambten op de Veluwe â?? waartoe ook dat
van Voorst behoorde â?? geen schepenen en burgemeesters
hadden die recht spraken, doch dat de Landdrost van
Veluwe met zijn secretaris en helpers elk jaar de scholtÂ
ambten rondreisde en in elk ambt de bank spande om
recht te spreken, zich ter plaatse de jonkers als gerichts
lieden toevoegende. Rechtszaken te Voorst en omgeving
aanhangig, kwamen dan voor de Bank van Voorst en
zoo is de rechtspraak vari'al die verschillende Banken
. op de * Veluwe yereenigd in protocollen, de z.g. GerichtsÂ
signaten der Veluwe.
Van overdracht van vast goed, bezwaring van vast
goed, enz. werd toenmaals nog geen protocol aangeÂ
houden, dit geschiedde eerst omstreeks 1678, zoodat van
af dit jaar de z.g. Registers van bezwaar voor de verÂ
schillende Scholtambten een aanvang nemen.
Daar echter iemand uit b.v. het Scholtambt van Voorst
ook rechtzaken kon hebben met personen, die ressorÂ
teerden onder omliggende scholtambten, werden niet
alleen de gerichtssignaten van de Bank van Voorst, maar
ook die van de Banken van Epe, Heerde en Apeldoorn
nagezien.
En toen vond ik al spoedig in het Gerichtssignaat der
Veluwe, deel 1634â??1637, onder de Bank van Voorst
op 22 Juni 1636 de volgende inschrijving.
Steven Hermans en Berendt Janssen met Goissen
: Janssen sich defenderende wegen die gevechtbruecke
tegens Steven en Lambert Israëls en Lambert Lubertss,
bewesen met kundtschap haere onschuldt en concluÂ
deerden dat sieluyden frijgekent en die voors. Steven
en Lambert Israëls met Lambert Luberts gecondemneèrt
selden worden.
AlzoorLambert Israëls, in 1639 als â??van Woude' te
Nijmegen komende en daar later met Steven Israëls in het
doopregister vermeld, vind ik in 1636 met Steven Israëls
terug onder het Scholtambt van Voorst, waaronder het
dorp Terwolde ressorteerde, dat eertijds â??Woude' genoemd
I werd, of met andere woorden LamberisIsraëls, van Woude,
was afkomstig van Terwolde, waar hij in 1636 nog verÂ
meld wordt.