De Nederlandsche Leeuw, jaargang 39 (1921)

13 14 daar ook de aandacht op, maar hij verklaart tevens, dat het onderzoek bemoeilijkt wordt door het groot aantal plaatsen Woude, Wolde. Woolde, Woolderen, en daarom is blijkbaar eertijds van verder onderzoek afgezien. Het is begrijpelijk, dat waar de eerste van het geslacht, die te Nijmegen komt, afkomstig heet van Woude, de naam van Woelderen, die de latere leden als familie-naam aan­ namen, een verbastering en samentrekking is van: van der Woelde. Het zoeken naar Lambert''s afkomst moest derhalve hierin bestaan, dat men in alle oude registers van plaatsen, die Woelde of Woude heeten, een onderzoek instelde of daarin de naam van Lambert Israëls voorkwam. Was dit onderzoek dus reeds tot een zekere kring van plaatsen be­ perkt, de omstandigheid, dat men moest zoeken naar den zeer weinig voorkomenden voornaam Israël, moest boven­ dien de zaak aanzienlijk lichter maken. Immers, vond men in één der verschillende plaatsen Woelde of Woude inder­ daad een Lambert Israëls, dan kon men, gelet op het zeld­ zaam voorkomen van dien naam Israëls en op het vast­ staande feit, dat Lambert te Nijmegen beslist uit een Woude afkomstig was, gerust concludeeren, dat dit de gezochte persoon was. Ten slotte had men nog eenig houvast aan de wetenschap, dat in 1650 en in 1657, bij het doopen te Nijmegen van kinderen van, Lambert Israëls, als doop­ getuigen o. a. optreden een Steven Israëls en een Jan Israëls, welke men â?? wederom gelet op het weinig voorkomen van den naam Israël â?? veilig als broeders van Lambert mocht beschouwen. Uitgaande van deze beschouwingen besloot ik eens een poging te wagen de plaats van herkomst te ontdekken en stond ik voor de keuze, met welk Woelde of Woude ik zou beginnen Nu vindt men ink. 415,yan jg.,l>91Gvan dit Maandblad' een 'Herman van der' Woelde (o'ok één der zoons van Lambert Israëls heette Herman) in 1603 te Deventer vermeld en in 1613 mede te Deventer een Johan van der Woelde, terwijl men in k. 176 van jg. 1911 vermeld ziet een Lambert Jans van der Wolde, van Zwolle, die in 1594 te( Deventer huwde. Ik besloot dus â?? gelet op die gelijke voornamen Herman, Jan en Lambert te Deventer en Zwolle in dien tijd voorkomende â?? mijn onderzoek aan te vangen in de acten betreffende het tusschen Deventer en Zwolle gelegen dorp lerwolde, aan de linker-IJsseloever. Het kerkdorp Terwolde behoorde eertijds tot het Scholtambt van Voorst, evenals het thans nog tot de gemeente Voorst behoort. Het had dus geen eigen ge­ richt, het voor een gericht passeeren van acten voor en het spreken van recht over bewoners van het dorp Terwolde geschiedde dus eertijds voor den Scholt van het ambt Voorst, die in het dorp Voorst resideerde. Wil men dus iets over Terwolde nazien, dan dient men de boeken van Voorst te raadplegen (trouw- en doop­ boeken uitgezonderd, daar Terwolde een eigen kerk had, doch die boeken beginnen voor het onderwerpelijke onderzoek te laat). Het best krijgt men een overzicht 'over de namen der bewoners van zeker kerspel, als men opslaat de tijns boeken â?? indien nog aanwezig â?? van zulk een streek en zoo besloot ik dus in het Tijnsboek van Voorst de ') Over de inrichting dier Tijnsboeken van de verschillende ambten op de Veluwe, zie mijn opstel: De beweerde afkomst van het geslacht Beeldsnijder, in den vongen jaargang van dit Maandblad. eigenaars van de tijnsen onder het kerspel Terwolde na te gaan.1) Toen ik daarin die eigenaars van ongeveer, 1580â??1680 had leeren kennen, kwam ik tot de weten­ schap, dat onder hén te Terwolde in dien tijd geen Lambert Israëls, ook geen Israël, voorkwam, maar wel viel mijn aandacht op twee dingen. Ten eerste dat het grootste deel der bewoners van Terwolde de voornamen Steven en Lambert droegen, dat die namen daar dus inheemsch waren en voorts dat Terwolde vroeger Woude genoemd werd. B.v. op f° 85is sprake van: deterradictaOulandtsita in prochia Woude, op f° 74 lezen wij van: de bonis in der Woolde en op f0 41 van: de bonis ter Wolde. Hieruit zien wij dus, dat Woude, in der Woolde, ter Wolde alle oude benamingen zijn voor het tegenwoordige Terwolde en dat Lambert Israëls â?? kwam hij inderdaad uit dit Terwolde â?? terecht bij zijn burger worden kon opgeven afkomstig te zijn van Woude. Hoewel ik dan in het tijnsboek niets gevonden had, besloot ik lettende op het veelvuldig voorkomen van de namen Steven en Lambert te Terwolde, de zaak toch niét op- te geven en in de Gerichtssignaten der Veluwe verder te zoeken. Ter toelichting waarom deze bron genomen werd, diene dat de Scholtambten op de Veluwe â?? waartoe ook dat van Voorst behoorde â?? geen schepenen en burgemeesters hadden die recht spraken, doch dat de Landdrost van Veluwe met zijn secretaris en helpers elk jaar de scholt­ ambten rondreisde en in elk ambt de bank spande om recht te spreken, zich ter plaatse de jonkers als gerichts lieden toevoegende. Rechtszaken te Voorst en omgeving aanhangig, kwamen dan voor de Bank van Voorst en zoo is de rechtspraak vari'al die verschillende Banken . op de * Veluwe yereenigd in protocollen, de z.g. Gerichts­ signaten der Veluwe. Van overdracht van vast goed, bezwaring van vast goed, enz. werd toenmaals nog geen protocol aange­ houden, dit geschiedde eerst omstreeks 1678, zoodat van af dit jaar de z.g. Registers van bezwaar voor de ver­ schillende Scholtambten een aanvang nemen. Daar echter iemand uit b.v. het Scholtambt van Voorst ook rechtzaken kon hebben met personen, die ressor­ teerden onder omliggende scholtambten, werden niet alleen de gerichtssignaten van de Bank van Voorst, maar ook die van de Banken van Epe, Heerde en Apeldoorn nagezien. En toen vond ik al spoedig in het Gerichtssignaat der Veluwe, deel 1634â??1637, onder de Bank van Voorst op 22 Juni 1636 de volgende inschrijving. Steven Hermans en Berendt Janssen met Goissen : Janssen sich defenderende wegen die gevechtbruecke tegens Steven en Lambert Israëls en Lambert Lubertss, bewesen met kundtschap haere onschuldt en conclu­ deerden dat sieluyden frijgekent en die voors. Steven en Lambert Israëls met Lambert Luberts gecondemneèrt selden worden. AlzoorLambert Israëls, in 1639 als â??van Woude' te Nijmegen komende en daar later met Steven Israëls in het doopregister vermeld, vind ik in 1636 met Steven Israëls terug onder het Scholtambt van Voorst, waaronder het dorp Terwolde ressorteerde, dat eertijds â??Woude' genoemd I werd, of met andere woorden LamberisIsraëls, van Woude, was afkomstig van Terwolde, waar hij in 1636 nog ver­ meld wordt.